فصل کاشت گردو
نهالستان فدک
گردو درختی یک پایه و دارای برگ‌هایی مرکب از برگچه‌های فردو بزرگ است. سنبله گل‌های نر آن وضع آویخته دارد. ولی گل‌های ماده آن دارای وضع قائم بر روی شاخه‌ها است. هر گل نر آن دارای پوششی مرکب از ۳ تا ۴ قطعه فلس مانند است که تعداد زیادی پرچم را از خارج فرا می‌گیرند در وسط پرچم‌ها نیز معمولاً اثر مادگی رشد نیافته دیده می‌شود. مجموعه گل‌های ماده درخت گرد و هیچ وقت از ۲ تا۴ تجاوز نمی‌کند.
سرویس سبک زندگی فردا؛ پایه‌های وحشی گردوی ایرانی در منطقه کوه‌های کارپاتیان (Carpathian mountains) در شرق اروپا، سرتا سر ترکیه، عراق، ایران، روسیه جنوبی و افغانستان تا شمال غربی هیمالیا یافت شده است؛ بنابراین میتوان گفت: منشاء گردو ایران و مناطق اطراف آن میباشد.
گیاهشناسی
گردو درختی یک پایه و دارای برگ‌هایی مرکب از برگچه‌های فردو بزرگ است. سنبله گل‌های نر آن وضع آویخته دارد. ولی گل‌های ماده آن دارای وضع قائم بر روی شاخه‌ها است. هر گل نر آن دارای پوششی مرکب از ۳ تا ۴ قطعه فلس مانند است که تعداد زیادی پرچم را از خارج فرا می‌گیرند در وسط پرچم‌ها نیز معمولاً اثر مادگی رشد نیافته دیده می‌شود. مجموعه گل‌های ماده درخت گرد و هیچ وقت از ۲ تا۴ تجاوز نمی‌کند. هر گل ماده آن دارای پوششی کوچک از خارج میباشد این پوشش همراه با زوائد بزرگ و کوچک زیر گل (براکته و براکتئول) به تخمدان پیوسته است. گل‌های ماده، مادگی ۲ برچه‌ای دارند که مجموعاً تخمدانی یک خانه و به وضع تحتانی به وجود می‌آورند. قسمت آزاد مادگی نیز به ۲ کلاله پهن و دور از هم ختم می‌شود. میوه آن شفت مانند و دارای میان برگوشتی و محتوی مواد تلخ است. میاه برگوشتدار میوه، فقط در گردوی تازه که همه قسمت‌های میوه را در بر دارد، دیده می‌شود درون برگردو، سخت و شکننده است و درون آن دانه مرکب از ۲ لپه حجیم با اندوخته فراوان از مواد روغنی، جای دارد.
گردو ۱
آب و هوا
درخت گردو در طول تابستان نسبت به گرما و سرمای بیش از حد حساس است در طول دوره خواب زمستانه گردو می‌تواند سرمای ۱۱- درجه سانتی گراد را بدون خسارت جدی تحمل کند، ولی پس از شروع رشد، سرمای ۲- تا ۳- درجه سانتی گراد موجب از بین رفتن برگها، شاخه‌ها و گل‌ها شده و در نتیجه محصول کاهش می‌یابد. دمای بالاتر از ۳۸ درجه سانتی گراد موجب آفتاب سوختگی پوست سبز و چروکیدگی مغز گردو می‌شود و گاهی اوقات نیز میوه‌ها پوک می‌شوند. در رطوبت نسبی کم و دمای بالاتر از ۴۰ درجه سانتی گراد به گردو خسارت جدی وارد می‌شود. دمای پائین تابستان نیز مناسب نیست، زیرا موجب می‌شود میوه‌ها به اندازه کافی پر نشود بارندگی و رطوبت در اواخر فصل بهار و در تابستان موجب افزایش شیوع بیماری بلایت گردو می‌شود، ولی ارقامیکه برگ‌های آنها دیرتر ظاهر می‌شود معمولاً از آلودگی مصون می‌مانند.
خاک
قبل از کاشت گردو ابتدا باید خاک رویی، خاک زیرین، تهویه، زهکشی، واکنش شیمیایی خاک (PH) و قابل استفاده بودن عناصر مختلف مورد آزمایش قرار گیرد.
میزان اسیدیته خاک در قابل جذب بودن مواد معدنی موثر است. اکثر عناصر معدنی در دامنه اسیدتیه ۶ تا ۷ برای گیاه قابل جذب است.
معمولاَ در مناطق سرد واکنش شیمیایی خاک اسیدی است که با اضافه کردن آهک میتوان آنرا افزایش داد. غیر از خاک رویی وضعیت خاک زیرین نیز برای گردو اهمیت دارد، زیرا ریشه‌های آن تا عمق ۳ متری خاک نفوذ میکنند خاک زیرین باید عاری از سنگ، رس سفت و لایه‌های غیر قابل نفوذ که ریشه را محدود میکنند. باشد. درخت گردو خاک فقیر، خاک سطحی و خاک خشک را بهتر از شرایط آب و هوای نامساعد تحمل می‌کند. در ضمن خاک باید عاری از نماتد‌های مولد زخم ریشه و بیماری‌های قارچی باشد.
آبیاری
آبیاری در مناطق کم باران جهت درختان گردو ضروری است. آب غیر کافی موجب رشد کم، کاهش عملکرد و کاهش کیفیت میوه می‌شود و آب بیش از حد نیز باعث کندی رشد و نیز موجب بروز بیماری‌های طوقه و ریشه می‌گردد آبیاری برای درختان جوان و درختان پیوندی بسیار ضروری است، ولی در درختان بالغ با افزایش توسعه ریشه‌ها میزان نیاز به آب کمتر می‌شود. میزان آبیاری و تعداد آن به سن درخت، نوع خاک، مقدار بارندگی و پراکنش آن استفاده از مالچ و سیستم مدیریت خاک بستگی دارد.
پایه و مشخصات پایه
بذر‌های بدست آمده از گرده افشانی آزاد گردوی ایرانی در تمامی دنیا به عنوان پایه بکار می‌روند. براساس گزارش‌های مختلف بسیاری از گونه‌های گردو مثل J.nigra , J. microcarpa، J.cinerea – J.ailantifolia، J.hindsii , J.major و برخی دورگ‌های آنها کم و بیش باگردوی ایرانی سازگار هستند در برخی موارد علائم ناسازگاری مثل رشد بیش از حد پایه با پیوندک، جدا شدن پایه و پیوندک در محل پیوند، کاهش قدرت رشد پیوندک و جوش نخوردن درصد بالایی از پیوندهای انجام شده مشاهده می‌شود.
مشخصات گردوی ایرانی
پایه‌های گردوی ایرانی از پایه‌های بسیار معمول است؛ و نسبت به بیماری پوسیدگی طوقه و تحمل بیماری خط سیاه مقاوم است، ولی برای خاک‌هایی که سطح آب زیرزمینی بالاست. خاک‌های شور، خاک‌های آلوده به قارچ ریشه بلوط و خاک‌های آلوده به نماتد پایه مناسبی نیست. این پایه در خزانه به کندی رشد می‌کند.
گردو ۲
ازدیاد گردو از طریق بذر
برای این منظور میوه‌های نامطلوب و پوست سخت کاشته می‌شوند. برای جوانه زنی رشد خوب استراتیفیه کردن لازم است برای استراتیفیه کردن، میوه‌های خیس شده را داخل جعبه و در محیط مناسب مثل ورمی کولایت پیت ماس با ماسه بادی به صورت لایه‌های متناوب چیده و به مدت دو یا سه ماه در معرض سرما (۳ تا ۵ درجه سانتی گراد) قرار می‌دهند در طی این مدت میوه‌ها باید مرطوب نگهداشته و به اندازه کافی تهویه شوند. عوامل متعددی از جمله نوع و اندازه میوه، موقعیت بذر، عمق کاشت حرارت و رطوبت خاک و تیمار بذر در جوانه زنی بذر تاثیر دارند. اگر میوه‌های بزرگ گردو در عمق ۷ سانتی متر خاک به حالت عمودی قرار گیرند از جوانه زنی و رشد بهتری برخوردار می‌شوند. نهالستان‌ها باید در محلی احداث شود که دارای خاک حاصلخیز بوده و امکان زهکش و آبیاری وجود داشته باشد. بذور گردو در فصل بهار و در عمق ۷ سانتی متر خاک کاشته می‌شوند. فاصله بین بذر‌ها و فاصله ردیف‌های کاشت به مدت زمانی که نهال‌ها در خزانه باقی خواهند ماند بستگی دارد. اگر مدت نگهداری نهال‌ها در خزانه دو سال یا بیشتر باشد، فاصله ردیف‌های کاشت یک متر و فاصله بین نهال‌ها ۳۰ سانتی متر در نظر گرفته می‌شود. برای تامین حداکثر رشد نهال‌ها، آبیاری مکرر و مبارزه با علف‌های هرز ضروری است. به منظور مراقبت از نهال‌های پیوندی یک سال قبل از انتقال نهال‌ها به محل اصلی باید ریشه‌های سطحی آنها در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتی متری سطح خاک بریده شود.
هرس درختان بارده
هدف اصلی از این هرس تولید محصول منظم زیاد و با کیفیت بالا است. در کل این هرس چهار هدف عمده دارد (۱) کنترل اندازه درخت. (۲) حفظ قدرت رشد و باردهی سیخکها. (۳) تولید شاخه‌های جدید برای جایگزینی شاخه‌های پیرتروکم بارورتر. (۴) حذف شاخه‌های ضعیف خشک و مزاحم و ایجاد تسهیلات برای عملیات زراعی
عمل هرس در دوره خواب درختان انجام می‌شود، ولی بهتر است این کار در اوایل بهار انجام گیرد. تاخیر در هرس موجب خروج شیره گیاهی می‌شود تمامی سطوح قطع شده باید با چسب پوشانده می‌شود. بهترین روش هرس درختان جوان (۱۶ تا ۱۷ ساله) و میان سال گردو (۳۴، ۳۵ ساله) بریدن انتهایی شاخه‌های سه ساله است. روش مناسب برای هرس درختان بالغ (۴۰ ساله) قطع انتهای شاخه‌های ۴ تا ۵ ساله است.
کود دهی و تغذیه
تغذیه در صورتیکه مقدار یک یا چند عنصر غذایی در خاک کمتر از حد معمول باشد از کود‌های مختلف برای برطرف کردن این کمبود‌ها استفاده می‌شود.
ازت
بندرت کمبود ازت مشاهده می‌شود علائم کمبود ازت در مراحل اولیه به صورت کم رنگ شدن شاخ و برگ، کوچک شدن برگها، کاهش رشد شاخه کاهش عملکرد و تشکیل میوه‌های کوچک با مغز کم میباشد؛ که کاربرد ازت به مقدار ۲۲۵ – ۱۷۵ کیلوگرم در هر هکتار در اوایل مرحله رشد از ظاهر شدن علائم فوق الذکر جلوگیری می‌کند.
فسفر
کاربرد سوپر فسفات در زمستان در درختان جوان موجب افزایش کیفیت میوه‌ها می‌شود، ولی درختان بالغ عکس العمل کندی نسبت به این مورد نشان می‌دهند.
پتاسیم
علائم کمبود پتاسیم، برگها ابتدا کم رنگ شده و سپس حاشیه آنها به طرف بالا برگشته و پیچ می‌خورد و قسمت زیر برگ خاکستری رنگ می‌شود در صورت کمبود شدید برگها کوچک شده و در حاشیه و نوک برگها سوختگی ایجاد می‌شود و استفاده از سولفات پتاسیم علائم کمبود را برطرف میکنند.
روی
علائم کمبود روی در اوایل فصل رشد قابل مشاهده است که باز شدن جوانه‌ها به تاخیر افتاده و برگها کوچک و زرد می‌شوند در صورت کمبود شدید انتهای شاخه نیز خشک می‌شود. درمان آن محلول پاشی سولفات روی (۳۶ درصد) به میزان نیم کیلو در ۴۰۰ لیتر آب بر روی شاخ و برگ میباشد.
بر
علائم کمبود آن به صورت تغییر شکل برگ، کوتاه شدن میان گره‌ها وزرد و خشک شدن نوک شاخه‌ها است استفاده از بوراکس از طریق خاک هر دو یا سه سال روش مناسب جلوگیری از کمبود است.
منگنز
کمبود آن در اوایل بهار یا اواسط تابستان لکه‌های زردرنگی در بین رگبرگ‌ها ایجاد شده که بعداً به حاشیه برگها گسترش می‌یابد این برگها زودتر از موعد مقرر می‌ریزند محلول پاشی سولفات منگنز روی برگها درمان این کمبود است.
آهن
در کمبود آهن در اوایل فصل رشد بین رگبرگ‌ها به رنگ زرد در آمده و در حالت پیشرفته سفید می‌شود که کمبود آهن ابتدا در برگ‌های انتهایی ظاهر می‌شود.
مس
کمبود مس به صورت لکه‌های مرده، زردی و ریزش زود هنگام برگها دیده می‌شود در ضمن لکه‌های کوچکی به رنگ قهوه‌ای تیره در اطراف نوک شاخه‌ها ظاهر می‌شود. محلول پاشی محلول بردو در اواخر بهار و یا اوایل تابستان کمبود مس را برطرف میکنند.
منیزیم
علائم کمبود به صورت نواحی مشخص در نوک و حاشیه برگ‌های پائین درخت ظاهر می‌شود محلول پاشی سولفات منیزیم راه چاره است. در کل استفاده از ازت، فسفر و پتاسیم به میزان ۶۰ کیلوگرم در هکتار موجب تولید حداکثر گردو خواهد شد.
چند نکته مهم برای کاشت گردو
در طراحی فاصله کاشت چند عامل باید در نظر گرفته شود:
۱- درخت گردو حدود ۱۵ تا ۲۰ سال فضای معینی را اشغال می‌کند لذا در طراحی فاصله باید نهایت کار در نظر گرفته شود.
۲- در سال‌های اول تولید محصول بطور مستقیم به تعداد درخت بستگی دارد و هر چه درخت بیشتر باشد محصول بیشتر خواهد بود
۳- در نظر گرفتن ارقامی که در جوانه‌های جانبی بارده هستند.
۴- عملیات هرس و حذف درختان اضافی امکان کشت متراکم را فراهم می‌کند.
۵- هنگامیکه درختان نزدیک بهم و به صورت انبوه کاشته شده اند تنک کردن شاخه‌ها برای تامین نور کافی ضروری است. حذف درخت باید قبل از متراکم شدن آنها صورت گیرد.
